1916’da Niyet Edildi, 1960’da Açıldı…

Rabbani Fikri’nin, 3 Şubat 1916 tarihli Donanma dergisinde yayınlanan Çanakkale Abidesi başlıklı yazısı…

1916’DA NİYET EDİLDİ, 1960’DA AÇILDI…

Temeli 1954 yılında atılan ve 1960’ta ziyarete açılan Çanakkale Şehitler Abidesi fikri ilk ne zaman dile getirilmiştir? 1950’ler mi, 1940’lar mı, yoksa 1930’lar mı?

Hiçbiri…

İtilâf Devletleri 9 Ocak 1916 tarihinde Çanakkale’den çekildikten bir gün sonra 10 Ocak günü toplanan Meclis-i Âyan’da söz alan Meclis Başkanı Reşit Âkif Paşa, bu zafer gününün bir milli bayram olarak kutlanmasını, gazilere birer madalya verilmesini ve şehitler için bir “ravza-i şüheda” tesis edilmesini teklif eder. Yani, Çanakkale şehitleri için bir abide inşa edilmesi fikri ve önerisi ilk kez, 10 Ocak 1916 tarihinde, yani zaferin ertesi günü dile getirilir.

Abide fikri, yine erken bir tarihte, Rabbani Fehmi tarafından da Donanma dergisindeki bir yazıda dile getirilir.Rabbani Fikri, 3 Şubat 1916 tarihli Donanma dergisinde yayınlanan Çanakkale Abidesi başlıklı yazısında şunları yazar:

“Bir abide mavi ufuklarımıza güneş kadar yakışacak, ruhlarımızı bir güneş hararetiyle samimi ısıtacak bir abide. Ne korkunç pençesini kaldırmış ufuklara böğüren bir arslan, ne tırnaklarında muzafferiyet ağacından koparılmış zümrüt bir dalla kanatlarının siyah bulutunu germiş bir kartal. Böyle hırsî, zulmî, vahşetî değil. Orada Mehmetçiğin Hakk ile sıyırdığı süngüsünü, aşk ile siper ettiği sinesini gösterecek, o süngüdeki Hakk’ın kudretini, o sinedeki aşkın sıcaklığını değerini yükseltecek bir şey. Ufukları gurur ve kudretle temaşa edecek kadar yüksek ve muazzam bir eser olsun. Yüksek. Altaylar ve Kafkaslarla selamlaşacak kadar yüksek. Bir abide, hayalime sığdıramayacağım muazzam ve yüksek bir eser. Çanakkale zaferi gibi harika ve mucizelere benzeyen bir timsal ki karşısında hayaller dar, sanatlar hayran, kalemler dilsiz olsun.” (1)

Bu arada yazının altındaki tarih 24 Ocak 1916’dır.

Velhasıl, 1916’da yapılması fikri dile getirilen Çanakkale Şehitler Abidesi defalarca gündeme gelmesine rağmen ancak 1954’te temeli atılmış, 1960 yılında da inşası bitirilip ziyarete açılabilmiş bir eserdir…

Meclis-i ÂyanReisi Reşit Âkif Paşa, Sivas Valisi olduğu yıllarda…

(1) Şallı, H. (2024). Çanakkale Şehitleri İçin Abide Yapılmasına Yönelik Teşebbüsler ve Türk Basınına Yansımaları (1929-1940). Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (43), 397-417