Vefanın Gölgesinde İnsan

İnsanın insana ettiği iyilik bazen bir gölge olur; kimi zaman serinletir, kimi zaman da unutturur. Boşuna denmemiş: “İnsanda vefa arama; yazın gölgesine sığındığı ağacı, kışın baltayla keser, yakar”. Bu sözün kime ait olduğu bilinmez ama insan tabiatını öyle isabetle anlatır ki, sahibinin anonim kalması bile manidar görünür.

Peki, nedir bu “vefa” dediğimiz şey?

Vefa, insanın sadece hatırlaması değil, hatırladığını hissettirmesidir. Bir zamanlar yanında olunmuş olmanın kıymetini bilmek; bir sözün, bir selâmın, bir iyiliğin hatırını taşımaktır. Vefa, maddiyattan ziyade manevî bir bağlılıktır. Çünkü cüzdandan çıkan iyilik sınırlıdır; ama kalpten çıkan iyilik, ömür boyu iz bırakır.

Bugün çoğu insanın aradığı şey aslında bir tabak yemek, bir borç ya da bir destek değildir. İnsan en çok hatırlanmayı, önemsenmeyi, değer verilmesini ister. Maddî vefa iyidir ama geçicidir; oysa asıl makbul olan manevî vefadır: Kötü gününde bir “yanındayım” demek, işine yaramadığı zaman da yüz çevirmemek, gönül kırmamaktır.

Peki ya vefasızlık?

Vefasızlık, nankörlüğün hafifleştirilmiş hâli gibidir ama aynı şey değildir.

Vefasız insan, unutmuştur; uzaklaşmıştır; hatır gözetmez.

Nankör insan ise daha ağırdır: İyiliği bilerek yok sayar, hatta hak görüp küçümseyebilir. Vefasızlık bir eksiklikse, nankörlük bir taşkınlıktır.

Vefasız insan sadece selâmı keser; nankör insan ise selâmı haram eder.

Vefasız, bağını gevşetir; nankör, bağı kesip atar.

İnsan ilişkilerinde kırgınlıkların büyük bölümü işte bu ayrımı bilmemekten doğar. Bazı insanlar aslında nankör değildir; sadece değişmiş, uzaklaşmış, kendi merkezine dönmüştür. Ama bazıları gerçekten nankördür; onların derdi unutmak değil, kıymet bilmemektir.

Günümüz dünyasında vefa beklemek çoğu kişiye lüks gibi görünse de, aslında insanı insan yapan en zarif meziyetlerden biridir. Çünkü vefa, insanın geçmişine saygısıdır. Bir zamanlar yanında olan birine, bir selâma, bir dosta, bir emeğe sahip çıkmaktır.

Belki de bu yüzden vefa, kaybedildiğinde en çok aranan; bulunduğunda ise en çok huzur veren haslettir.

Kısacası:

Vefa kalptendir; maddiyat değil hatır taşır.

Nankörlük ağırdır; vefasızlık onun gölgede kalmış yüzüdür.

Ama insanı insan yapan, gölgelerin değil, gönüllerin selametidir.