İstanbul’daki Çanakkale Şehitleri

18 Mart 1915. Türk ve Dünya tarihinin en önemli günlerinden biri. “Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi? / En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi,” millî şairimiz Mehmet Akif Ersoy o günü, Çanakkale Şehitlerine şiirinde yer alan  bu mısralarla anlatıyor.

Allah yolunda, din uğrunda savaşırken ya da vatan, millet, kutsal bir amaç uğrunda canını veren kimseye şehit denir. Yüce dinimiz İslâm’ın peygamberlikten sonra verdiği en üst rütbe şehitlik rütbesidir.

18 Mart 1915 günü Çanakkale Boğazı adeta bir mahşer yeri gibidir. İngiltere ve müttefiki Fransa’ya ait en modern savaş gemilerinin bulunduğu donanma kahraman Mehmetçiklerimiz tarafından mağlup edilmiştir. Çanakkale Savaşlarındaki her iki tarafın zayiatı değişik kaynaklarda farklı rakamlarla ifade edilmiştir. Milli Savunma Bakanlığı ATASE (Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı) kaynak eser ve araştırmalarına göre İtilaf Devletleri için 252 bin; Türk tarafı için 57300 şehit, toplam 213882 olarak belirtilmektedir. [1]

Çanakkale Muharebeleri’nin ilk haftasında verdiğimiz zayiat (şehit-yaralı) 20 bin kişi civarındadır. Halbuki Çanakkale’yi savunan 5. Ordu’muzun o gün itibarı ile hastanelerindeki yatak kapasitesi 5050’dir.[2]

Bu nedenle muharebede yaralananlar Ağadere ve Akbaş İskelelerinden Şirketi Hayriye vapurlarıyla başta İstanbul olmak üzere çevre illere nakledilmişlerdir. Sirkeci İskelesi’nde Hilal-i Ahmar (Kızılay) tarafından karşılanan yaralılar Galatasaray, İstanbul ve Darüşşafaka Mekteb-i Sultanilerinde dönüştürülen hastanelere sevk edilmişlerdir. O kadar çok yaralımız vardır ki düzenlenen bu hastaneler kafi gelmez. Saint Benoit Mektebi, Kadırga Doğumevi, Cağaloğlu İnas Sultanisi, Haydarpaşa Tıp Fakültesi, Taksim Zapyon Mektebi yaralıların tedavisi için hemen hastaneye çevrilir. Bunlar İstanbul’daki tedavi merkezlerinden sadece bir kaçıdır.

Belgelerden öğrendiğimize göre savaş sonunda İstanbul’a gönderilen yaralı sayısı cepheye gönderilen asker sayısının (500 bin) neredeyse yarısı 211 bin 159 kişidir. Tüm vatan adeta bir savaş cephesi gibidir.

Yaralılardan bir kısmı tedavi sonrası tekrar cepheye dönmekte, bir kısmı tebdil-i hava için memleketlerine gönderilmekte, kurtulamayıp şehâdet şerbetini içenler de İstanbul’daki kabristanlara defnedilmektedir.

Çanakkale şehitlerimiz İstanbul’da umumiyetle Edirnekapı Sakızağacı ve Eyüpsultan Şehitlikleri ile Karacaahmet Kabristanı’na defnedilmiştir. Maalesef bu gün bir çok İstanbullu gibi Çanakkaleliler de İstanbul’daki Çanakkale Şehitleri ve Şehitliklerden bîhaberdir.

Karacaahmet Mezarlığı’ndaki şehitlikten günümüze maalesef bir tek Şehitlik Camii kalmıştır. Bu caminin etrafındaki namazgâh ve çevresi eskiden şehitlik olup, buraya Çanakkale Harbinde şehit düşen pek çok askerimizin defnedildiği bilinmektedir. Üzülerek belirtmek gerekirse, bugün için bunların ne mezar yerleri bellidir, ne de isimleri bilinebilmektedir. Ayrıca, şehitlerimizin üzerlerine yeni gömüler de yapılmıştır.[3]

Edirnekapı Şehitliği, Balkan Savaşı ile l. Dünya Savaşı ve özellikle Çanakkale savaşlarında yaralanarak tedavi olmak için İstanbul hastanelerine getirilen ve burada şehitlik mertebesine erişen askerlerimizin çoğunlukta bulunduğu bir mezarlıktır. Çanakkale Savaşı gazilerimizden hastanelerde vefat edip Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilenlerin sayısının 13 bin civarındadır.

Bizlere bu toprakları vatan olarak emanet eden ecdadımızı yıldönümünde şükranla anarken; İstanbul’daki Çanakkale Şehitlerini de unutmayalım. Fatihalarımızı onlardan esirgemeyelim ve onların kabirlerini ziyaret etmeyi ihmal etmeyelim. Yazımızı yine milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un Çanakkale Şehitlerine şiirinin son mısraları ile nihayetlendirelim:

“Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber,

  Sana âğuşunu açmış duruyor Peygamber.”

[1] İbrahim Yıldırım (Kur. Alb.),  Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, Sayfa: 261-275, 2016-Elazığ.

[2] Lokman Demir, Derin Tarih Dergisi, Sayı12, Sayfa; 3-7, Mart 2013, İstanbul

[3] Erman Güven, İstanbul Şehitlikleri, Osmanlı Araştırmaları Vakfı. www.osmanlı.org.tr/istanbul-sehitlikleri/