Arz (Sunmak)

Günlük hayatta da sık kullandığımız bir kelimedir. Özelikle yazışma hayatında ast üst ilişkilerini de belirler. Dilimize Arapçadan geçmiştir. İngilizcesi “supply” dır. Lügat anlamı sunmak olan bu kavramın biz iktisattaki karşılığı üzerinde duracağız. İktisaden günlük hayatımıza etkisine değineceğiz.

Arz ve talep yasalarını ilk olarak Adam Smith incelemiştir. Bu çalışmasında arz, talep, fiyat oluşumu serbest piyasa ekonomi modeline göre yapmıştır.

Arz, belirli bir dönemde belirli bir fiyat üzerinden pazara (piyasaya) sunulan mal ve hizmet miktarı olarak tanımlanabilir.

Bir birim malın fiyatının 30tl. olduğunu var sayalım. Bu malın fiyatı 40tl. çıkınca bunu üreticiler daha fazla kazanmak için daha fazla üretip pazara sunarlar. Bu arz fazlalığı da Pazar fiyatlarında bir miktar düşüşe neden olur. Fiyatlar gerileyince üreticiler üretimlerini azaltır bu defa fiyatlar normal seviyesine gelir.

Günlük hayatımızda petrol fiyatları ve petrol ihraç eden ülkelerin (OPEC) üretim miktarı kararları buna en iyi örnek olabilir.

Bir malın fiyatı arttıkça piyasaya arzı da artar. Üreticiler daha çok üretip daha çok kazanmak isterler. Ancak malın fiyatı azaldıkça da daha az üretmek isterler. Fiyat ile arz arasında böyle pozitif bir ilişki vardır. Literatürde buna “arz kanunu” denir. Arzın fiyat karşısındaki esnekliliğine duyarlılığına “Arz esnekliği” denir.

Pazara mevsiminden hemen önce gelen bir ürün için, “turfanda”  deriz. Mevsimi bittiği halde hala pazarda bulunuyorsa buna da  “son turfanda” sözünü kullanılırız. Böyle zamanlarda ürün miktarı yeterli çoğunlukta değildir. (Arz düşüktür.)  Fiyatları da yüksektir. Bu da bize arzın dönemle ilişkisinin tüketici üzerinde ki etkisini gösterir.

Pazarda bol miktarda bulunan bir malın, her hangi bir sebeple mevsimi olduğu halde o hafta yeterli miktarda bulunmaması ve fiyatının yüksek oluşu tüketiciyi etkilediği için bu da bize arzın miktarla ilişkisinin tüketici üzerindeki etkisini gösterir.

Biz tüketiciler arzı zaman veya miktar yönünden daha çok nihai sonuç olan pahalı veya ucuz olarak fiyatı değerlendirme yaparız.

Arza etki eden faktörler ise;

Malın fiyatının ucuz olup olmaması;

Rakip malların fiyatı;

Üretim faktörlerinin fiyatı;

Üretim teknolojisindeki değişimler olarak sıralanabilir.

Arz oynaklığını kontrol altına alabilmek için yönetim, üretimin bölgesel planlanması, üretimin primler ile teşvik edilmesi veya sınırlandırılması, firmaları üreticiler ile üretim sözleşmesi yapmağa zorlaması arz fazlalığı dönemlerinde ihracatı teşvik etmesi, arz eksikliği dönemlerin de ithalatı serbest bırakması gibi tedbirler alabilir.

Arzın toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda olmaması fiyatların aşırı artmasına sebep olur ki buda enflasyonist baskıdır. Arzın çok fazlalığı da üreticinin zarar etmesi ve gelecek yıllar da üretmemesi neticesini doğurur. Uzun vade de buda enflasyonist baskı yaratır.

Sonuç olarak, arzın ve de fiyatın değişkenliğini göz önünde bulundurarak mal hizmetleri rasyonel davranıp mevsiminde ihtiyacımız kadar tüketmek üzere hoşça ve dostça kalınız.