Çanakkale’nin İlk Gazetesinde 1923 Seçimleri

Çanakkale’nin bilinen en eski gazetesi Vilayet tarafından yayınlanan “Çanakkale” gazetesidir. Eski yazı nüshalarından sadece 11. sayısı, Beyazıt Kütüphanesine devredilen Hakkı Tarık Us Kütüphanesinde bulunan bu gazetenin yeni harflerle basılanlarından birkaç haber ve yazıyı paylaşmıştım.

Elimizdeki tek eski yazı nüshanın manşetinde ise 1923 seçimleri var. Bu seçimler, Milli Mücadeleyi gerçekleştiren “Birinci Meclis” olarak da bilinen Büyük Millet Meclisinin ilk döneminde görev yapanların bir kısmının değişmesiyle sonuçlanmıştı. Ardından gelen “İkinci Meclis” ise, Lozan Anlaşmasını imzalayan, Cumhuriyeti ilan eden ve devrimler sürecini başlatan ilk “inkılap meclisi” olacaktı…

Birinci Meclisteki, Müdafaayı Hukuk Grubunun muhalifi “İkinci Grup”un katılmadığı bu seçimlerle ilgili Çanakkale gazetesinin birinci sayfasının üstünde şöyle bir çağrı var:

“Arkadaş: Livandan üç milletvekili çıkaracaksan bu üç milletvekili yalnız bilgili değil memleketi bilir, ihtiyaçlarını anlar ve hukuku savunan kimselerden olmasına dikkat et. Lafa aldanma, işe bak!! Müdafaayı Hukuk Grubu laf söylemedi; iş yaptı. Sende onu unutmayarak onun adaylarına oy vermeye hazırlan.”

Kolay anlaşılsın diye sadeleştirdiğim bu alıntının altında ise 8 Nisan 1923’te yayınlanan ve “9 Umde” adıyla bilinen ve daha sonra Cumhuriyet Halk Partisini oluşturacak Müdafaayı Hukuk Grubunun ilkelerini içeren bildiri var. 9 Umde ve bu bildiri hakkında gazetenin yazdıkları ise şöyle:

“Umdelerimiz

Vatandaş! Seçimlerin yaklaştığı şu sırada gözünüzü açmanızı öneririz. Aşağıda yazdığımız ilkeler Müdafaayı Hukuk Grubu ilkeleridir. Milletin yükselmesi, ilerlemesi ancak bu ilkelerin gösterdiği programa göre iş görecek temsilciler seçmekle mümkündür. Bu ilkeleri iyi oku ve oyunu bunları aynen kabul edenlerden başkasına verme.

1- Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir.

2- 1 Kasım kararımız değiştirilemez ilkemizdir. (Türkiye Büyük Millet Meclisinin 1 Kasım 1922’de aldığı Saltanatın Kaldırılması’na ilişkin kararın değiştirilemeyeceğini vurguluyor)

3- Memlekette emniyet ve asayişin korunması en mühim vazifedir.

4- Mahkemelerimizde adalet hızla sağlanacaktır.

5- Ekonomi iyileştirilecektir.

6- Askerlik süresi kısaltılacaktır.

7- Emekli subayların gelecekleri güven altına alınacak, gazilerin, emeklilerin, yetimlerin ve dulların sefaletine meydan verilmeyecektir.

8- Memurların sorunları ve eksikleri giderilecek, halkın ihtiyaçlarının hızla giderilmesi sağlanacaktır.

9- Harap yerlerimiz hızla imar edilecektir.”

Evet, Cumhuriyeti ilan eden meclisin seçildiği bu seçimlerle ilgili gazetedeki diğer haberler ise Çanakkale’deki 23 Nisan kutlamalarıyla ilgili… Cumhuriyetin ilanından önce en önemli bayramın Çanakkale ve ilçelerinden nasıl kutlandığını anlatan bu haberleri önümüzdeki yazıya bırakıyorum.