Türk Töresinde Komşuluk: Denge, Saygı ve Hoşgörü

Türk töresinde komşuluk, yalnızca yan yana yaşamak değil, gönül gönüle vermektir. Ev sahibi olmak kolaydır, ama komşu olmak erdem ister. Çünkü töreye göre komşuluk, hem hak hem de sorumluluktur.

Törede “evin dışı komşuya aittir” denilir. Yani evin dışına taşan ses, koku, davranış komşuya ulaşır ve bu durumda dikkatli olmak gerekir. Gürültüyle, taşkınlıkla, tartışmayla komşunun huzurunu bozmak ayıptır. Hele hele gece vakti yüksek sesle konuşmak, müzik açmak ya da kapı önünde kavga etmek, töreye sığmaz.

Ama bu töre tek taraflı bir kural da değildir. Komşudan gelen bazı rahatsızlıklara da tahammül gerekir. Bazen bir çocuk ağlar, bazen bir düğün yapılır, bazen misafirler gürültü eder. Her rahatsızlık bir kötü niyet değildir. Töre burada da devreye girer ve der ki: Sabret, hoş gör, kırma, kırılma.

Eski zamanlarda, Anadolu’nun küçük bir kasabasında, yan yana evlerde oturan iki komşu vardı: Ali Dede ve Mehmet Usta. Ali Dede, sabahları erkenden kalkar, radyosunu açar, kahvesini içerken eski türküler dinlerdi. Mehmet Usta ise gece geç saatlere kadar çalışan, sabahları uykusuna düşkün bir insandı.

Bir sabah, Mehmet Usta kapısını çalıp hafifçe homurdandı:
— Dede, biraz erken değil mi bu türküler? İki saattir dönüp duruyorum yatakta.

Ali Dede mahcup oldu:
— Evladım, yıllardır sabahı türküyle karşılarım, ama seni rahatsız ettiysem bağışla.

O günden sonra Ali Dede radyosunun sesini kıstı, Mehmet Usta da her sabah bu hafif sesle uyanmaya alıştı. Hatta bir süre sonra kahvesini alıp Dede’nin yanına oturmaya bile başladı. Türküler paylaşıldı, sohbetler derinleşti. Gürültüydü diye başlayan şikâyet, dostluğa dönüştü.

Bu küçük hikâyede törenin özü gizlidir: İki taraf da adım atmış, dengeyi kurmuş, saygıyı elden bırakmamıştır. Ne Ali Dede “Ben yıllardır böyleyim” diye diretti, ne Mehmet Usta “Ben uykusuzum” diyerek kavga çıkardı.

Komşulukta sınır, kapı değil gönüldür. Gürültü yapmamak bir saygıdır; yapılan gürültüye tahammül etmek ise bir erdemdir. Töre bize sadece neyi yapmamamız gerektiğini söylemez, aynı zamanda nasıl iyi insan olunur onu da öğretir.