Çok Eşlilik Meselesi-3

ÇOKEŞLİLİK MESELESİ: (3)

B- ÇOKEŞLİLİĞE DAYANAK YAPILAN AYETLER

1-Nisa Suresi 3. Ayeti:

Demokrasi rüzgârının dünyayı sardığı, liberal kültürün İslâm dünyasında da yaygınlaştığı ve kadın erkek eşitliğinin gündemi meşgul ettiği bir dönemde çokeşliliğe yapılan eleştirilerin dozu da giderek artmaktadır. Bugün bir yandan kadınları aşağıladığı iddiası ile çokeşliliğe karşı çıkılırken diğer yandan aynı uygulamanın Kur’an’a dayandığı da seslendirilmektedir. Konu oldukça hassastır ve istismara da müsaittir. Şu hâlde konuyu kaynaklara dayalı bir şekilde objektif ölçülerle ele almak gerekir.

Hemen belirtelim ki güçlü bir devletin temelini ancak güçlü ve mutlu aileler oluşturur. Temeli sağlam güçlü ve huzurlu bir aile ise, ancak sevgi, saygı, merhamet ve fedakârlığı ölçü alan karı koca ve çocuklardan meydana gelir. Buradan hareketle özellikle bugün çokeşliliğin müdafaa edilmesi ve İslâm’a mal edilmesi doğru değildir. Biz konuyu eleştirel bir şekilde değerlendirmeye çalışacağız.

Kur’an-ı Kerim’de çok eşliliğe dayanak yapılan bir âyet vardır o da Nisa suresinin 3. âyetidir. Bu âyette Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

“Şayet himayenizde bulunan yetim kızlarla evlendiğiniz takdirde, onlara (malları konusunda) haksızlık yapacağınızdan endişe duyarsanız (onlarla evlenmek yerine) uygun olan başka kadınlarla ikişer, üçer, dörder… evlenin. Eğer yapacağınız bu evliliklerin (geçim masraflarını onların mallarına yüklemekle) yetimlere yine zarar vereceğinizden korkarsanız sadece bir kadınla evlenin, ya da elinizdeki cariyelerle yetinin. Böylesi, haktan ve adaletten ayrılmamanız için daha uygundur.” (4/Nisa 3).

Bir erkeğin aynı anda dörde kadar kadınla evli olmasına delil olarak bu ayet gösterilmektedir.

Hâlbuki, “… Ayetin maksadı kaç kadın alınacağını belirtmek değil, yetimlere zulmü önlemek için başka kadınlarla evlenme yolunu göstermektir. Buradaki ‘evleniniz’ emri, vücub değil, ibaha ifade eder. Yani bu emrin hükmü, farz değil, mübahtır. Ayet, mutlaka iki, üç, dört kadın almayı emretmiyor…” (Prof. Dr. Süleyman Ateş, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, c: 2, syf: 197).

2- Nisa Suresi ve 3. Ayetiyle İlgili Genel Bilgiler:

Nisa suresi ve bu âyeti celile, Uhud savaşından sonra nazil olmuş ve çok sayıda savaş yetimiyle çaresiz kalan dul kadınlarla evlenilmesine işaret ederek sıkıntılarının giderilmesi yolunu göstermiştir. (Bk. Prof. Dr. Mehmet Çakır, Kur’an-ı Kerim ve Türkçesi, 4/Nisa 3, dipnot: 61).

Şu hâlde ayet, savaş sonrası toplumda oluşan sosyal bir problemi çözmeyi ve böylece yetim kızlarla dul kadınların sıkıntılarını gidermeyi amaçlamıştır.

Âyetin sebeb-i nüzulü hakkında Buhari Hz. Ayşe Validemizden şöyle bir rivayet de naklediyor:

“Bir adamın yanında yetim bir kız vardı. Bu kızın bir hurma bahçesi vardı ve o adam o kızdan eş olarak bir beklediği yokken sırf o bahçesi için onu nikâhladı da onun hakkında bu âyeti kerime nazil oldu.” (Buhari, Tefsiru’l-Kur’an, 4/1’den Prof. Dr. Bedreddin Çetiner, Fatiha’dan Nâs’a Esbab-ı Nüzul, cilt: 1, syf: 199, Çağrı).

Başka bir rivayete göre de Hz. Ayşe Validemiz bu âyetin iniş sebebini şöyle açıklamıştır:

“… Âyette zikrolunan yetimlerden murad, bir erkeğin vesayet ve himayesi altında iken hamisinin, onun malına ve güzelliğine imrenerek nikâhladığı öksüz bir kızdır. Nikâh ederken de mehrini sosyal mevkii bakımından emsali kızların mehirlerinden eksik takdir ederek adaletsizlik yaparlardı. Bu âyeti kerime nazil olarak bu yolda mal tamahıyla ve emsalinden noksan mehr ile öksüz kızları aldatarak nikâhlamak yasaklanıp başka kadınlardan lüzum ve ihtiyaca göre iki, üç ve nihayet dört kadınla evlenebilmelerine müsaade olundu.” (Tecrid-i Sarih, 11/284-285’den Abdurrahman Kurt, Dini Kaynakların Çokeşliliğe ilişkin Görüşleri ve Osmanlılarda Çokeşlilik makalesi, Uludağ Ünv. İlahiyat Fak. Dergisi, sayı: 8, Cilt: 8, 1999, syf. 194, dipnot: 66). ( sonuçta da kullan…….)

Bu açıklamalardan anlaşıldığına göre âyet, öncelikle himayesine yetim kız alanlara sesleniyor ve onlara “korumaya aldığınız yetim kızların hakkını, hukukunu ve mallarını gasp etmeyin”, talimatı veriyor. “Malına göz dikerek himayenizdeki yetim kızlarla evlendiğiniz takdirde kendilerine ve mallarına zarar vereceğinizden korkarsanız gidin başka kadınlardan ikişer, üçer, dörder evlenin veya bir kadınla ya da eliniz altında olanlarla yetinin”, buyuruyor. Âyetin asıl amacının çok eşliliğe ruhsat vermek değil yetim kızların hukukunu ve mallarını korumak olduğu anlaşılıyor.

Dolayısıyla maalesef yetim kızların hakkını, hukukunu ve malını korumak için gelen bir âyetten aynı anda iki, üç veya dört kadınla evlenme hükmü çıkarılmıştır.